Chemioterapia, mimo że jest skuteczną metodą leczenia nowotworów, może mieć wiele negatywnych skutków ubocznych dla organizmu. Wynika to z faktu, że cytostatyki (leki stosowane w chemioterapii) działają nie tylko na komórki nowotworowe, ale także na zdrowe komórki, szczególnie te, które dzielą się szybko. Oto główne negatywne skutki chemioterapii:
Ogólnoustrojowe skutki chemioterapii:
Zmęczenie (astenia) – Najczęstszy objaw. Może być wynikiem anemii, stresu metabolicznego i wpływu na układ nerwowy.
Immunosupresja (osłabienie odporności) – Zniszczenie białych krwinek (leukocytów) zwiększa ryzyko infekcji.
Niedokrwistość (anemia ) – Uszkodzenie szpiku kostnego prowadzi do niedoboru czerwonych krwinek (erytrocytów).
Małopłytkowość (trombocytopenia) – Może powodować łatwe powstawanie siniaków i krwawień.
Układ nerwowy:
Neuropatia obwodowa – mrowienie, drętwienie, ból w dłoniach i stopach – szczególnie przy lekach takich jak paklitaksel czy cisplatyna.
Zaburzenia poznawcze (tzw. „chemo brain”) – Problemy z koncentracją, pamięcią i jasnością myślenia.
Układ pokarmowy:
Nudności i wymioty – Częste i wyniszczające, mogą wymagać leczenia przeciwwymiotnego.
Biegunki lub zaparcia – Zmiany w perystaltyce jelit i uszkodzenie błony śluzowej.
Zapalenie błon śluzowych (mukozitis) – Bolesne owrzodzenia jamy ustnej, gardła, przełyku, czasem całego przewodu pokarmowego.
Utrata apetytu i smaku
Zmiany fizyczne:
Wypadanie włosów (alopecja) – Często odwracalne po zakończeniu leczenia.
Zmiany skórne i paznokciowe – suchość skóry, przebarwienia, łamliwość paznokci.
Układ hormonalny i płodność:
Zaburzenia hormonalne – może dojść do zaburzeń miesiączkowania, menopauzy lub andropauzy.
Niepłodność (często trwała) – szczególnie przy wysokich dawkach leków lub leczeniu skojarzonym z radioterapią.
Inne powikłania:
Uszkodzenie narządów wewnętrznych – toksyczne działanie na serce (np. doksorubicyna), nerki (np. cisplatyna), płuca lub wątrobę.
Wtórne nowotwory – zwiększone ryzyko rozwoju nowotworu w przyszłości, np. białaczek po leczeniu.
Jak wspomóc organizm podczas chemioterapii?
Wspomaganie organizmu przed i podczas chemioterapii ma kluczowe znaczenie dla poprawy tolerancji leczenia, zmniejszenia działań niepożądanych i utrzymania jakości życia pacjenta. Poniżej przedstawiamy kompleksowe podejście obejmujące suplementację, dietę, styl życia i wsparcie psychiczne:
1. Suplementacja (głównie dożylna i doustna)
Dożylna (kroplówki):
- Witamina C (wysokie dawki) – silny antyoksydant, redukuje stres oksydacyjny, wspiera układ odpornościowy. Nie podawać w dniu chemii.
- Glutation – chroni wątrobę, nerki i układ nerwowy.
- N-acetylocysteina (NAC) – prekursor glutationu, wspiera detoksykację.
- Witaminy z grupy B – neuroprotekcyjnie, wspierają produkcję krwinek.
- Magnez – zmniejsza skurcze, zmęczenie, wpływa korzystnie na układ nerwowy.
- Koenzym Q10, selen, cynk – wspomagają mitochondria, tarczycę i odporność.
Doustna (po uzgodnieniu z lekarzem):
- Omega-3 (EPA/DHA) – działanie przeciwzapalne, wsparcie błon komórkowych.
- Probiotyki – przywracają równowagę jelitową, szczególnie przy chemioterapii jelitotwórczej.
- L-glutamina – pomoc w gojeniu błon śluzowych i redukcji uszkodzeń jelit.
- Witamina D3 + K2 – wsparcie odporności, gospodarki wapniowo-fosforanowej.
2. Dieta wspierająca leczenie
- Bogata w antyoksydanty – warzywa zielone, jagody, kurkuma, zielona herbata.
- Lekkostrawna – unikać smażonych, ciężkostrawnych potraw.
- Zwiększona podaż białka – regeneracja tkanek i odporność (np. chude mięso, ryby, tofu, jaja).
- Dużo płynów – woda, zioła (rumianek, pokrzywa), unikanie napojów gazowanych i słodzonych.
- Unikanie alkoholu, cukru rafinowanego i przetworzonych produktów.
3. Styl życia
- Sen i odpoczynek – regeneracja, odbudowa odporności.
- Umiarkowana aktywność fizyczna – spacer, joga, poprawia krążenie i samopoczucie.
- Ograniczenie stresu – medytacja, wsparcie psychologiczne, rozmowy z bliskimi.
4. Wsparcie psychiczne i emocjonalne
- Terapia psychoonkologiczna – pomoc w radzeniu sobie z lękiem, depresją i zmianą jakości życia.
- Grupy wsparcia – kontakt z innymi pacjentami, dzielenie się doświadczeniami.
- Muzykoterapia, aromaterapia, masaż leczniczy (po konsultacji) – poprawa komfortu życia.
5. Monitorowanie stanu zdrowia
- Regularne badania morfologii, enzymów wątrobowych, elektrolitów.
- Konsultacje z dietetykiem klinicznym, lekarzem prowadzącym i farmaceutą.
- Ocena ryzyka niedożywienia (np. test NRS-2002) i odpowiednie uzupełnienie kalorii.
